नेपाली समाजको परिकल्पना गर्नु भनेको हाम्रो सांस्कृतिक, सामाजिक, र आर्थिक विविधताको गहिरो सम्मान गर्दै त्यसलाई एकताको सूत्रमा बाँधेर समृद्धिको बाटोमा डो¥याउनु हो। यो समाज एउटा यस्तो समुदाय हुनुपर्छ जहाँ प्रत्येक व्यक्तिले आफ्नो पहिचान र सपनालाई स्वतन्त्र रूपमा व्यक्त गर्न सकुन्, जहाँ भेदभावको सट्टा समानताले स्थान पाओस्, र जहाँ परम्परा र प्रगतिले एकअर्कालाई अँगाल्दै अघि बढुन्। यो समाजले हाम्रा हिमाल, पहाड, र तराईको प्राकृतिक सौन्दर्यलाई जोगाउँदै, हाम्रा सांस्कृतिक सम्पदालाई विश्वमाझ चिनाउँदै, र हाम्रा युवाहरूलाई विश्वस्तरीय अवसर प्रदान गर्दै आफूलाई स्थापित गर्नुपर्छ। २०३० सम्म हामीले यस्तो समाजको निर्माण गर्नुपर्छ जुन आत्मनिर्भर, समावेशी, र दिगो होस्—जहाँ हरेक नेपालीले गर्वका साथ भन्न सकोस्, “यो मेरो समाज हो, र म यहाँको हिस्सा हुँ।”
नेपाली समाजको आदर्श स्वरूप केवल आर्थिक समृद्धि वा भौतिक प्रगतिमा सीमित छैन। यो एउटा यस्तो सामाजिक संरचना हो जहाँ प्रत्येक व्यक्तिको आवाज सुनिन्छ, जहाँ गरिबी, अशिक्षा, र असमानताले कुनै ठाउँ पाउँदैन, र जहाँ हरेक नागरिकले आफ्नो सम्भावनालाई पूर्ण रूपमा उपयोग गर्न सक्छ। यो समाजले हाम्रा सांस्कृतिक मूल्यहरूलाई संरक्षण गर्नुपर्छ, तर साथै आधुनिकताको गतिलाई पनि आत्मसात् गर्नुपर्छ। हाम्रा चाडपर्वहरू—जस्तै दसैं, तिहार, र ल्होसार—ले हामीलाई एकताको भावनामा बाँध्छन्। यिनलाई विश्व बजारमा पर्यटनको आकर्षण बनाउन डिजिटल मञ्चहरू र नवप्रवर्तनको उपयोग गर्न सकिन्छ। त्यस्तै, हाम्रा हिमाल र नदीनालाहरूलाई जलवायु परिवर्तनको प्रभावबाट जोगाउन दिगो विकासको अवधारणालाई अँगाल्नुपर्छ। शिक्षा यो समाजको आधारस्तम्भ हो, किनभने यो नै त्यो उज्यालो हो जसले व्यक्तिलाई सशक्त बनाउँछ र समाजलाई रूपान्तरण गर्छ। प्रत्येक नेपालीलाई गुणस्तरीय शिक्षाको पहुँच सुनिश्चित गर्नु भनेको समाजको भविष्यमा लगानी गर्नु हो।
यस्तो समाज निर्माणमा युवाहरूको भूमिका केन्द्रीय हुन्छ। नेपालको जनसङ्ख्याको ठूलो हिस्सा युवा वर्गले ओगटेको छ, र यो ऊर्जा, उत्साह, र नवप्रवर्तनको अथाह स्रोत हो। युवाहरू समाज परिवर्तनको मेरुदण्ड हुन्, किनभने उनीहरूमा परम्परागत सोचलाई चुनौती दिने साहस र नयाँ विचारलाई कार्यान्वयन गर्ने जोश हुन्छ। युवाहरूले नवप्रवर्तन, उद्यमशीलता, र सामाजिक जागरूकताको माध्यमबाट समाजलाई अघि बढाउन सक्छन्। डिजिटल युगमा नेपाली युवाहरूले स्टार्टअपहरू स्थापना गरेर स्थानीय समस्याहरूको समाधान खोजिरहेका छन्। ग्रामीण क्षेत्रमा कृषि–प्रविधिको उपयोग गरी जैविक खेतीलाई प्रोत्साहन गर्ने वा पर्यटनलाई डिजिटल प्लेटफर्ममार्फत विश्व बजारमा पु¥याउने काम युवाहरूले गर्न सक्छन्। यस्ता प्रयासहरूले आर्थिक समृद्धि ल्याउँछन् र स्थानीय समुदायलाई सशक्त बनाउँछन्।
युवाहरूले सामाजिक जागरूकताको क्षेत्रमा पनि गहिरो प्रभाव पार्न सक्छन्। सामाजिक सञ्जालको शक्तिलाई उपयोग गरेर उनीहरूले लैङ्गिक समानता, पर्यावरण संरक्षण, र मानवअधिकार जस्ता मुद्दाहरूलाई उजागर गर्न सक्छन्। नेपालमा लैङ्गिक हिंसा, जातीय भेदभाव, र पर्यावरणीय विनाश जस्ता समस्याहरू अझै कायम छन्। युवाहरूले यी मुद्दाहरूविरुद्ध सामुदायिक अभियानहरू सञ्चालन गर्न सक्छन्—जस्तै जलवायु परिवर्तनविरुद्धको वैश्विक अभियानमा सहभागी भएर वा स्थानीय स्तरमा फोहोर व्यवस्थापन र वृक्षारोपणका कार्यक्रमहरू आयोजना गरेर। यस्ता प्रयासहरूले समाजमा सकारात्मक सोचको विकास गर्छ र नागरिकहरूमा जिम्मेवारीको भावना जागृत गर्छ। युवाहरूले आफूलाई प्राविधिक र व्यावसायिक सीपले सुसज्जित गर्दै, समुदायमा शिक्षाको पहुँच बढाउन स्वयंसेवकको रूपमा काम गर्न सक्छन्। डिजिटल साक्षरता र कोडिङ जस्ता सीपहरू सिकाएर ग्रामीण युवालाई सशक्त बनाउन सकिन्छ, जसले समाजको समग्र प्रगतिमा योगदान पु¥याउँछ।
नेतृत्वको दायित्व समाजलाई दिशा दिने र हरेक व्यक्तिलाई सकारात्मक परिवर्तनको हिस्सा बनाउने काम हो। नेपाली समाजमा युवा नेतृत्वले नैतिकता, समावेशिता, र जवाफदेहीताको मूल्यलाई अँगाल्नुपर्छ। नेतृत्व भनेको सत्तामा पुग्नु वा निर्णय लिनु मात्र होइन; यो समुदायको विश्वास जित्ने र सबैलाई एकताको सूत्रमा बाँध्ने कला हो। युवा नेताहरूले भ्रष्टाचार र पक्षपातलाई चुनौती दिँदै पारदर्शी र निष्पक्ष नेतृत्व प्रदान गर्नुपर्छ। स्थानीय तहमा, युवा नेताहरूले वडा सभाहरूमा नागरिकको सहभागिता सुनिश्चित गर्न सक्छन्, जहाँ महिला, दलित, र अल्पसङ्ख्यक समुदायको आवाजलाई प्राथमिकता दिइन्छ। यस्तो नेतृत्वले समाजमा विश्वासको वातावरण सिर्जना गर्छ र सामूहिक प्रगतिको आधार तयार गर्छ। नेतृत्वको अर्को महत्त्वपूर्ण पक्ष दिगो विकासको वकालत गर्नु हो। नेपालको प्राकृतिक स्रोतहरूको प्रचुरता छ, तर जलवायु परिवर्तन र अव्यवस्थित विकासले यी स्रोतहरूलाई जोखिममा पारिरहेको छ। युवा नेताहरूले पर्यावरणमैत्री नीतिहरूलाई प्रोत्साहन गर्नुपर्छ—जस्तै हरित ऊर्जाको उपयोग, सामुदायिक वन व्यवस्थापन, र फोहोर पुनर्चक्रणका कार्यक्रमहरू। उनीहरूले समाजमा सकारात्मक सोच र सहकार्यको संस्कृतिलाई प्रवद्र्धन गर्नुपर्छ, जहाँ व्यक्तिगत स्वार्थभन्दा समुदायको हितलाई प्राथमिकता दिइन्छ।
२०३० सम्म नेपाली समाजलाई समृद्ध, समावेशी, र दिगो बनाउन ठोस कदमहरू चाल्नुपर्छ। शिक्षा समाजको आधारस्तम्भ हो। प्रत्येक नेपाली बालबालिकालाई गुणस्तरीय शिक्षाको पहुँच सुनिश्चित गर्न सरकार र निजी क्षेत्रले ठूलो लगानी गर्नुपर्छ। डिजिटल साक्षरता र प्राविधिक सीपहरू सिकाउनाले युवाहरूलाई विश्व बजारमा प्रतिस्पर्धी बनाउन सकिन्छ। आर्थिक अवसरहरूको विस्तार पनि उत्तिकै महत्त्वपूर्ण छ। नेपालको पर्यटन, कृषि, र सूचना प्रविधि क्षेत्रमा अपार सम्भावना छ। स्थानीय उत्पादनहरू—जस्तै जैविक चिया, कफी, र हस्तकला—लाई विश्व बजारमा पु¥याउन डिजिटल मार्केटिङ र ब्रान्डिङमा जोड दिनुपर्छ। सामाजिक एकताको प्रवद्र्धन गर्न हाम्रो विविधतालाई सांस्कृतिक कार्यक्रमहरू, अन्तरजातीय संवाद, र सामुदायिक सहभागितामार्फत बलियो बनाउनुपर्छ। प्राविधिक नवप्रवर्तन र पर्यावरण संरक्षणलाई प्राथमिकता दिँदै, डिजिटल नेपालको अवधारणालाई साकार पार्न इन्टरनेटको पहुँच विस्तार गर्नुपर्छ। जलवायु परिवर्तनको प्रभाव कम गर्न हरित नीतिहरू लागू गर्नुपर्छ, जस्तै वृक्षारोपण र फोहोर व्यवस्थापनका कार्यक्रमहरू।
अन्तमा, नेपाली समाजको भविष्य युवाहरूको हातमा छ। उनीहरूको जोश, सपना, र साहसले यो समाजलाई २०३० सम्म एक समृद्ध र समावेशी समुदायमा रूपान्तरण गर्न सक्छ। यो परिवर्तन रातारात हुँदैन; यसका लागि निरन्तर प्रयास, सहकार्य, र दृढ संकल्प चाहिन्छ। लेखकको रूपमा म विश्वास गर्छु कि नेपाली समाजले आफ्नो विविधतालाई शक्तिको रूपमा उपयोग गरेर विश्वमाझ एक प्रेरणादायी उदाहरण प्रस्तुत गर्न सक्छ। हाम्रा युवाहरूले नेतृत्वको बागडोर सम्हाल्दै, नैतिकता र समावेशितालाई अँगाल्दै, र दिगो विकासको मार्गमा हिँड्दै यो सपनालाई साकार पार्न सक्छन्। यो समाज हाम्रो साझा घर हो, र यसलाई सजाउनु हाम्रो साझा जिम्मेवारी हो।
लेखक तथा विचारक युवा नेता ओम यादव (मनिस ) समाजवादी युवा संघ, नेपाल
